Hindi na ako gaanong umiikot sa malawak na kalye ng blogosperyo ng iba sapagkat halos wala na rin naman ang nagsusulat ang ang ibang website ng mga paborito kong blog noon ay halos wala na sa internet, ngunit paminsan-minsan may nagsusulpot na katiting na poste—mga salitang kumakaway, mga kuwentong bumubulong—na nagpapaalala sa akin kung bakit ko minahal ang mundo ng pagsusulat noong una pa man.
Nakakatuwang silipin ang mga blog ng kabataan: para kang tumatanaw sa lumang larawan ng sarili mo, ‘yong bersyon mong puno ng sigla, pangarap, at pasikut-sikot na tanong sa buhay. Hindi ko rin alam kung dahil ba ito sa edad na pasan ko ngayon, o dahil ibang-iba na ang daloy ng aking araw-araw, ngunit may kakaibang lambing ang makita ang sarili sa kanila—kahit sa pagitan lang ng mga linya.
Matagal-tagal na rin mula nang huli kong talupan ang mga obserbasyon ko tungkol sa mga bagong manunulat. Ngunit gaya ng matagal ko nang paniniwala, parang isang paikot na orasan ang blogging—may mga panahong tahimik, may mga sandaling sabay-sabay ang tibok. Paulit-ulit ang pag-ikot, nag-iiba lang ang kamay na humahawak sa panulat, at ang boses na nagbibigay-buhay sa kuwento. Depende rin kung anong nasasaloob ng damdamin. Minsan masipag, minsan may galak at minsan naman ay wala lang dahil tinatamad at walang maisip na bagong maisusulat.
Naaalala mo pa ba ang mga nalilikhang damdamin noong nagsusulat ka?
MALUNGKOT ANG BUHAY DAHIL SINGLE?
May mga araw talagang tila sinasabayan ng langit ang bigat sa puso mo—nalulungkot ka tuwing umuulan, para bang bawat patak ay paalala ng mga gabing wala kang kayakap. Dumarating ang Pasko at napapahugot ka na naman; kahit gaano karami ang ilaw sa paligid, may isang sulok pa rin sa puso mong nananatiling madilim.
Sa Araw ng mga Puso, umiiyak ka, kahit pilit mong sinasabing hindi ka apektado. Nag-summer vacation ka mag-isa, umaasang ang dagat ang pupuno sa puwang sa dibdib mo, pero nauwi ka ring nakatanaw sa alon, iniisip kung saan ka ba nagkulang. At tuwing birthday mo, iisa ang hiling na paulit-ulit mong binubulong: sana naman, ngayong taon, may dumating.
Sa pagsalubong ng bagong taon, ang goal mo ay simple pero mabigat—magkasyota. Para bang hindi iikot ang mundo hangga’t hindi ka minamahal pabalik. Minsan, magpapanggap ka pa—sasabihin mong masaya ang single blessedness, na kaya mo, na kuntento ka. Pero paglaon, ilang linggo lang ang lilipas, at makikita mong muli ang sarili mo sa madilim na kuwarto, nakaupo sa tabi ng kama, nagmumukmok sa katahimikang ikaw lang ang nakakarinig.
MASAYA NG BUHAY SA IBA DAHIL MAY ASAWA O DYOWA
Ipopost mo ang anniversary ninyo—parang bandilang iwinawagayway sa buong internet. Ipopost ninyo ang monthsary, weeksary, pati daysary, na para bang bawat segundo ng inyong pagsasama ay dapat isulat sa mga bituin at i-broadcast sa timeline ng mundo.
Ipopost mo kapag nag-away kayo, kasama ang mga cryptic na hugot na alam mo namang siya lang ang patamaan. Ipopost mo rin kapag nagkabati na kayo—biglang may heart emoji, biglang may “goodnight” na may extra letters. Ipopost mo kapag miss mo siya, kahit katabi mo lang naman kaninang umaga. Ipopost mo ang mga date ninyo—mula sa mamahaling café hanggang sa fishball sa kanto—lahat may caption, lahat may filter.
Ipopost mo ang pagmamahal mo sa kanya, kahit alam mong medyo nakakasuka na para sa iba. Pero mahal mo eh—ano pa bang magagawa mo? Ganyan talaga kapag masayang may kapareha.
MAGSUSULAT KAPAG WALA NANG NANGYAYARING MAGANDA SA BUHAY
Magsisimula kang magkuwento—mga kuwentong puno ng liko, sapot, at sugat. Isasalaysay mo ang hirap na dinaanan mo, tila epikong isinulat sa luha. Ikukwento mo kung paano ka niloko, iniwan, at iniwasan ng minamahal mo, na para bang isang eksena sa teleserye na walang commercial break.
Ipipinta mo rin kung paanong unti-unting gumuho ang mundo mo—dahil sa bulok na sistema ng bahay na puno ng sigawan, eskwelang puno ng pangungutya, trabahong walang direksiyon, o gobyernong pinamumugaran ng mgabuwitre't-buwaya, na sa paningin mo, lahat ay may ambag sa pagkasira ng iyong katahimikan. Hindi ka nakikinig sa mga nagsasabing maganda ang buhay; para sa’yo, ikaw lang ang maaaring mag-entitle sa drama ng sanlibutan.
At sa kaka-post mo ng drama, bigla ka na ngayong naging love guru. Ikaw na ang nagbibigay ng tips kung paano hawakan ang puso—kung anong klaseng girlfriend o boyfriend ang dapat hanapin ng mga mambabasa mo, kung paano mag-move on, kung paano mag-ayos ng mag-asawang nag-aaway. Minsan pa nga, gumagawa ka ng mahabang post para sagutin ang lahat ng tanong ng mga tagasubaybay mo—para kang si Charo Santos Concio o si Joe D' Mango ng Love Notes ng blogging, nakaupo sa harap ng ilaw habang nagbibigay-lakas sa madla.
At doon, sa gitna ng drama, ng payo, at ng papel mong self-appointed guru, naroon ang pinakamasarap na punchline: nagsusulat ka dahil gusto mong paniwalaang kaya mong gamutin ang puso ng iba… kahit hindi mo pa nasubukang ipahawak ang sarili mong puso sa kahit sino.
Jets to Brazil - I Typed For Miles
IKAW NA GUSTONG SUMIKAT ANG BLOG
Aktibo kang nag-iiwan ng bakas sa mga tahanan ng mga sikat na blogger—mga komentong umaasang may isang maligaw na mambabasa, may isang masipag na mata, na mapapadaan naman sa munting sulok ng internet na tinatawag mong bahay. Para kang kumakatok sa pinto ng bawat kilala, nagbabakasakaling may mag-imbita pabalik.
Gumagawa ka ng kung anu-anong paandar—mga pautot na ang tanging layunin ay masabi lang na in ka, na kasali ka sa umiikot na mundo. Nakikisali ka sa mga tag post kahit hindi mo naman gamay ang tema. Gumagawa ka ng mga badge na parang medalya, ipinapamigay sa iba para lang makuha ang kiliti ng pabalik na tingin. Namimigay ka ng awards na parang ikaw ang namumuno sa isang lihim na akademya ng mga blogger.
Ililink mo silang lahat—lahat, kahit hindi mo naman binabasa ang mga sinusulat nila. Para lang masabi na bahagi ka ng komunidad. Nagsusulat ka ng kung ano ang trending, kung ano ang uso, kung ano ang pinag-uusapan ng marami. Makikisawsaw ka sa bawat isyu, sa bawat alitan, sa bawat blog war na umiinit sa timeline—kahit hindi ka naman talaga bahagi ng labanan.
At araw-araw kang magtatala, magpupuyat, maghahanap ng inspirasyon kahit sa pagitan ng reklamo at kape. Dahil sa puso mo, may isang tahimik ngunit matinding pagnanasa:
Sumikat.
Mapansin.
Mabilang.
At sa bawat post na inilalabas mo, umaasa kang malapit-lapit ka na. Kahit kaunti. Kahit sandali.
IKAW NA MANGINGINOM NG SPRITE
Ikaw ‘yung uri ng manunulat na hindi marunong magpanggap. Nagpapakatotoo ika nga sa Sprite commercial. Isinusulat mo ang tunay mong damdamin—hilaw, walang dekorasyon, walang sugarcoat. Wala kang pakialam kung may bumabasa o wala; para sa’yo, sapat nang mailabas ang bigat o saya ng loob. Minsan isang pangungusap lang ang buong post mo, isang hibla ng emosyon na inilapag mo sa mundo, bahala na kung may makapulot o wala.
Hindi mo hangad ang bagong kaibigan, bagong syota, o bagong koneksiyon. Nagsusulat ka dahil doon ka masaya—dahil iyon ang tanging lugar kung saan kaya mong huminga nang malaya. Minsan, ikaw lang ang nakakaintindi ng sinusulat mo, at ayos lang ‘yon. Nakakatawa pa nga, dahil sa iyong simplicity, ikaw pa ang gustong kaibiganin ng mga tao.
Mayroong kokontra sa paniniwala mo, mga estrangherong dadaan lang para mangutya o magsabi ng dapat o hindi dapat. Pero ikaw, dedma lang. Tahimik mong iginagalang ang opinyon nila, kahit hindi mo tanggap. Dahil alam mong ganyan talaga ang mundo—magkakaiba ang isip, pero puwedeng magtagpo ang pag-unawa.
Ang dami-dami nang nagsusulat sa mundo ngayon. Madalas nakakatuwa; madalas nakakainspire. Pero minsan, nakakapagod din, nakakainis, at minsan pa nga, nakakabagabag ng puso. May mga sandaling gusto mo nang huminto, pero hindi mo rin magawa.
Hanggang ngayon masaya ang magsulat dahil nakakatanggal ng stress lalo na sa aking kondisyon at ito nga ang halos naging pampalipas oras ko kaya marami-rami rin ang aking nalikhang post ngayon 2025.
Mahirap iwan ang pagsusulat at least kapag nawala ka sa mundo, mayroon kang naiwang alaala sa kung sino man ang mapadpad na mahilig magbasa.
Ikaw naaalala mo pa ba noong nagsusulat ka? Sino ka sa aking mga nabanggit?
I can only say that I'm a fan since the first Season of Stranger Things mula sa pagkawala ni Will Byers hanggang sa pagkawala naman ni Holly Wheeler sa Season 5. But it comes with a sad vibe, since kumpirmado na, this will be the last season of my favorite sci-fi series, which debuted in 2016.
At sa totoo lang, nandito na ang lahat ng hinahanap ko sa isang kuwento—kumpletos rekados, lalo na kapag 80s ang set-up. Nostalgic ang mga porma, ang japorms, ang buhok, ang simpleng damit na iconic sa dekadang ’yon, at syempre, ang mga tugtuging kumikiliti sa alaala. Tinamaan talaga ang puso ko ng perpektong musika ng 80s, sabay pa sa mga gawain noon ng kabataan: sleepovers sa bahay ng barkada, board games at arcade, mga payak na crush na bumabagsak sa simpleng ngiti—mga bagay na hindi na maibibigay ng modernong panahon.
Pag hinalo mo ang nostalgia sa misteryo, siyensya, at halimaw ng ibang dimensyon, talagang mapapabinge-watch kahit sinong masalang manood. Ang hirap tumakas sa mundong ganito kapag bawat eksena ay sumisiklab ng excitement, saya, at alaala ng panahong hindi na babalik.
Pagkatapos kong panoorin ang unang bahagi ng huling season ng Stranger Things, dama ko na marami ang magwawakas ang hininga. Paulit-ulit tayong tinukso ng mga sandaling muntik nang mamatay ang mga bida, ngunit may kirot sa dibdib na nagsasabing wala nang “malalapit na ligtas” sa susunod pang ikalawang kabanata. Kasalukuyang nasa Season 5, Episode 3 na ako at bago ko ito pinanood at bago malamang maguumpisa ang 1st chapter ng Season 5 ay inulit kong muli ang series mula Season 1. May isa pa akong episode ang hindi napapanood bago ipalabas ang ikalawang chapter sa araw ng Pasko, December 25.
Sampung ulit nang lumiit ang tsansa ng iba ang mabuhay, dahil nagbalik si Vecna—hindi na nag-iisa, kundi may dala nang hukbong sumasabay sa kanyang kadiliman.
Patuloy akong ginugulat, ginagalaw, at ginagapos ng palabas na ito. At ngayon, handa na ako sa mga sandaling baka tuluyan nang bumuhos ang luha ng mga fans—’yung tipong malulunod sa sariling pag-iyak. Feeling ko talaga na sobrang bonded ang mga characters dito lalo na yung mga batang characters na nagsimulang musmos pa sila noong 2016 hanggang sa magbinata at magdalaga na sila ay sama-sama pa rin sa seryeng kinaiibigan ng lahat.
Ito ay hindi spoiler kundi prediction lang kung sakaling magapi man si Vecna ay paniguradong may kapalit ding kamatayan sa ating mga paboritong characters. Hindi man ako si Manang Bola, pero ito ang aking mga hula:
1. ROBIN BUCKLEY(Maya Hawke)
Gaano ko man kagusto ang character ni Robin—’yung tipong hanggang sa huling tibok ng puso—may isang bahagi sa akin na nagsasabing makatuwiran kung sa huling season ay doon na rin magwawakas ang kanyang pagganap. Isa siya sa pinakamalalakas na haligi ng grupo, lagi’t laging sumasalo, sumasagip, at nagbubukas ng daan. At nitong mga huling yugto, ramdam na ramdam ko kung paanong mas binibigyang sentro ang kanyang katauhan—parang pinipinta siya ng tadhana sa mas malinaw, mas masakit na paraan.
Minamahal siya ng marami—isang karakter na kayang magpahagulhol ng marami, at isang kaluluwang malinis, matapang, at tunay na kaibigan. Ngunit may masamang kutob akong hindi ko maiwan, isang malamig na bulong na nagsasabing ang kanyang kamatayan ay magiging marahas, madugo, at hindi makakalimutan—marahil mula sa mga kuko at pangil ng isang gutóm na Demogorgon?
At kung mangyari man iyon, alam kong babasagin nito ang mga puso nating nanonood… dahil si Robin, sa mundong puno ng dilim sa upside down world, ay isa sa iilang sinag ng liwanag.
2. STEVE HARRINGTON(Joe Keery)
Harapin na natin: kapag namatay si Steve, para itong isang napakalakas na sipa sa sikmura. Siya ang may pinakamagandang character development sa buong palabas—mula sa pagiging mayabang na siga hanggang sa pagiging parang batang magulang na walang sawang nagbabantay sa mga bida. Paulit-ulit siyang lumaban nang buong tapang, laging handang protektahan ang mga mahal niya.
Malinaw na na-foreshadow na ang kamatayan niya noong nakaraang season, noong sinabi niya kay Nancy na pangarap niyang mapangasawa ang babaeng mahal niya at magpalaki ng anim na anak. Halata namang patama iyon sa magiging kinabukasan nila ni Nancy—at ang “anim na anak” na tinutukoy niya ay ang mismong mga batang inalagaan at binantayan niya sa buong serye.
At kung mamamatay man siya, tiyak na iyon ay sa isang huling pagsubok—isang sakripisyong gagawin niya para sa mga bata. At doon, sigurado akong madudurog ang lahat. Dahil ang kamatayan niya, walang duda, ay magiging isa sa pinakamahirap tanggapin—kasing bigat kung mawala sina Joyce, Hopper, at Robin.
Kate Bush - Running Up That Hill
3. CHIEF JIM HOPPER(David Harbour)
Si Chief Hopper, sobrang dami na ng beses na muntik siyang mamatay sa buong serye. Muntik nang sumabog kasama ng pagsabog sa huling episode ng Season 3, nakipaglaban sa isang hukbo ng mga evil Russians at sa isang Demogorgon. Kung tutuusin, parang matagal na siyang hinahabol ng tadhana. Isa siyang ganap na pulis, buo ang loob at walang atrasan, handang gawin ang kahit ano para protektahan si Eleven.
Pakiramdam ko, magtatapos din siya sa isang maalab na blaze of glory. At sa totoo lang—pambihira—kapag nangyari ’yon, sigurado akong tatamaan ako nang todo as he is one of my favorite characters sa serye.
4. JOYCE BYERS (Wynona Rider)
Maraming maloloka kung sakaling mamamatay si Joyce, pero grabe ang mga pahiwatig ng kapalaran niya sa final season. Sobrang tindi ng pagmamahal niya sa anak niyang si Will, at matapos kong makita ang muntik niyang pagkamatay habang hinarap niya si Vecna at isang Demogorgon, pakiramdam ko darating din ang sandali ng kanyang pagpanaw.
May saysay kung mamatay siya, dahil iyon ang magiging malaking pag-ikot ng kuwento para kay Will—isang punto na magbabago sa kanya nang tuluyan. Kaya naghahanda na ako ng isang kahon ng panyo… dahil kung mawala si Joyce, tiyak na madudurog ang puso ko.
The Clash - Should I Stay or Should I Go?
5. MURRAY BAUMAN(Brett Gelman)
Naniniwala talaga ako, isang daang porsyento, na mamamatay si Murray. Sobrang laki ng naitulong ng karakter na’to sa grupo—mula sa pagdadala ng kahit anong supplies hanggang sa pagsabak sa kung anu-anong kabaliwang misyon para lang masigurong ligtas ang lahat.
Sayang kung mawawala ang “comedy/karate” guy ng barkada, pero ramdam ko na anumang oras sa palabas, puwede na siyang kunin ng tadhana. At sa isipan ko, malinaw na malinaw ang posibleng katapusan niya: isang maalab at magiting na blaze of glory na sakripisyo para sa buong team.
6. WILL BYERS(Noah Schnapp)
Pagkatapos ng napakalupit na twist kung saan nagkaroon si Will ng sarili niyang kapangyarihan para labanan si Vecna, nakikita ko nang isang daang porsyento na mamamatay siya. Sobrang dami na ng pinagdaanan niya sa buong serye, at pakiramdam ko magiging isa na naman siyang trahedyang bayani—tulad ni kawawang Eddie Munson na namatay noong Season 4.
Sa tingin ko, malinaw na malinaw ang eksena: mamamatay si Will para iligtas ang mga natitira, nakatayo sa tabi ni Eleven habang tinutulungan niya itong talunin si Vecna. Kahit bata pa siya, tunay na siyang bayani—isang pambihirang character na puno ng sakripisyo mula umpisa hanggang dulo.
Diana Ross - Upside Down
7. ELEVEN/JANE HOPPER(Millie Bobby Brown)
Kahit pakiramdam ko na maliit ang tsansa na mamatay siya, hindi pa rin imposible. Siya ang itinuturing na pangunahing tauhan ng grupo—ang unang haharap sa anumang halimaw o banta na susubok mailigtas lamang ang mga taong mahal niya.
Ayokong makita siyang mamatay sa harap ni Hopper, lalo na’t pasan na nito ang matinding sakit ng pagkawala ng kanyang anak noon. Sapat na ang sugat na iyon—huwag na sanang madagdagan pa.
Pero nakikita ko ring posibilidad na mamatay si Eleven sa huling laban kontra kay Vecna—isang sakripisyong ubos-lakas, inuubos pati huling patak ng kapangyarihan niya para iligtas ang mundo.
8. HOLLY WHEELER (Nell Fisher)
Baguhan pa si Nell Fisher bilang Holly Wheeler ngayong season, pero matagal nang bahagi ng kuwento ang karakter niya mula pa noong Season 1—bilang ang matalino at maagang nahinog na nakababatang kapatid nina Nancy at Mike. Minsan na rin siyang nakaligtas sa Demogorgon, ngunit ngayon ay naipit siya sa bahay ni Henry Creel—isang lugar na puno ng panganib at kamatayan.
Gayunpaman, hindi pa rin ako kumbinsido na katapusan na niya ito. Sa Episode 1, sinabi ni Mike kay Holly na “maging sarili mong bayani”—at ramdam kong ito’y paghahanda para sa isang maliit ngunit makapangyarihang tagumpay. Sa suot niyang puffed sleeves at scout-style na necktie, siya ang perpektong sagisag ng kawalang-malay at kinabukasang nararapat sa Hawkins—kung sakaling mabuhay pa ito.
Sino sa tingin mo ang mawawalang character sa huling season?
Marahil may mga katannungang lalabas na bakit nga ba sobrang naa-obsess ang mga tao sa kung sinong karakter ang mamamatay? Hindi ba't katulad lang ito ng isa pang seryeng kinaibigan ng mga tao katulad ng The Walking Dead.
Dahil sa isang palabas tulad ng Stranger Things, bawat karakter ay parang piraso ng puso ng manonood. Habang lumalalim ang kuwento, lalong nagiging personal ang koneksiyon—parang kaibigan, kapamilya, o kabataang kasama mo noong ’80s. Kapag may namamatay, hindi lang iyon twist sa plot; para itong pagputol sa isang alaala, isang nostalgia, isang bahagi ng mundong minahal natin. Kaya hindi maiiwasan na magtanong, manghula, at matakot—dahil sa huli, ang kinatatakutan natin ay hindi lang ang kamatayan nila, kundi ang sakit na iiwan nito sa atin.
Sigurado ako na maraming batang 90s ang makakarelate sa pag uusapan natin ngayon. Isa din ako sa gumamit nito noong dekada nobenta. Gamit sa school, pagbisita sa simbahan tuwing Linggo, mga mahahalagang okasyon sa buhay ng tao at higit sa lahat kung gusto mong magpapogi lalo na kung bagong tasa ang iyong buhok. Sino ba naman ang hindi makakalimot sa isang plastic bottle at sachet ng himala na nagsilbing trophy ng pagbibinata noong dekada ‘90, walang iba iyon kundi ang Young Styling Gel—ang iba't-ibang kulay na gel na tila amoy-first crush, pawis sa PE, at pangarap maging pogi sa school fair, lahat naka-condense sa isang plastik na lalagyan.
Noong ‘90s, hindi lang basta gel ang Young Styling—isa siyang gamit pang araw-araw lalo na ng mga kalalakihan. Bago pumasok sa eskwela, iisang kutsarang gel ang inilalagay sa palad, kakalat sa buhok na parang nagsha-shampoo, sabay bulong: “Lord, sana tumayo hanggang uwian.” Kahit tanghali na at lumalaban ang humidity ng Maynila, ang buhok ay todo tikas—parang sundalong naka-ready sa flag ceremony.
Dahil ito ang opisyal na pabango ng kabataan. Amoy lalaki. Amoy crush ng bayan. Amoy superstar ng varsity team, at higit sa lahat—ito ang unang sandata ng confidence bukod pa sa pagiging Eskinol boy at Gilette ahit pogi. Sa isang pitik ng suklay, pakiramdam mo puwede ka nang sumali sa That's Entertainment o maging extra sa T.G.I.S. o GIMIK.
Anong hairstyle ang pinagkakaguluhan noon?
Ay, walang tatalo sa “patayong bangs” o mas kilala bilang "pinadilaan sa kalabaw". ‘Yung tipong may physics project sa noo mo dahil sa taas ng bangs na suportado ng 3mm kapal ng Young Styling. Kapag humangin? Hindi gagalaw kahit signal no 3. Kapag uminit? Matutunaw ang mundo pero hindi ang bangs mo. Kapag umabot sa uwian? Solid pa rin sa kapit—parang feelings mo sa crush mong hindi ka pinapansin.
Meron ding “wet look”, ‘yung parang bagong ligo kahit pangatlong ulit mo na suotin ang PE uniform. Sariwa pa rin ang datingan—salamat sa Young Styling Gel.
Nada Surf - Popular
Pero sa panahon ngayon… ano na ang pumalit sa Young Styling?
Ngayon, ang mga Gen Z ay hindi na humahawak ng gel kundi ng:
Hair clay (para sa mukhang “effortless” kahit 20 minutes mo yang inayos)
Pomade (yung amoy imported pero presyo pang-maynila)
Hair wax (para sa “messy look” na hindi messy)
At siyempre… Korean-inspired perms na kalahati ng sahod ang ginastos pero sulit dahil “K-drama ang aura.”
Hindi na uso ang patayong bangs—napalitan na ng soft boy hair, curtains, at air-dried messy curls. Kung noong ‘90s, ang goal ay “matigas ang buhok,” ngayon ang goal ay “natural ang dating pero dapat mahal ang produkto.”
Sa huli ang Young Styling Gel ay hindi lang produkto—isa itong souvenir ng ating kabataan, ng mga panahong simple lang ang kaligayahan:
Isang suklay sa bulsa, isang patayong bangs, at isang puso na kasing lambot ng gel pagkaharap kay crush.
Kung mabango ang alaala ng ‘90s, dahil iyon sa Young Styling. Nariyan pa rin naman sila sa tindahan, buhay pa rin ang amoy at alaalang iniwan nito—sticky, shiny, at walang kupas.
Hindi rin pahuhuli ang Michael Gel noong 90s na kasabayan ng Youngs Styling Gel, ang pomada ni lolo, ang Suave na kulay blue at red na kadalasang ginagamit ko noong high school kaso napakasobrang init nito sa buhok pero bibigyan ka naman ng super wet look plus sobrang bango din nito. Kung hair wax naman ay nariyan ang Gatsby na subok talaga sa pagkapit ng buhok kung gusto mo talaga mag style ng mala-Mohawk na hairstyle ay pwedeng-pwede
Nasaan ang hotdog sa spaghetti ni Junior? ang softdrinks? ang lumpia? ang leche flan? ang macaroni salad?
Habang mayroong isang tao ang hindi uuwi ngayong Pasko, may bulong ang hangin nitong katapusan ng Nobyembre:
“₱500 daw, sapat na para sa Noche Buena.” sasang-ayon ka ba?
Parang magic trick na hindi pinanood sa rehearsal — bigla-bigla, ipinasa sa tao ang mahika na hindi naman nila inihanda. Sabi ng DTI: may ham, may spaghetti, may macaroni salad, may fruit salad, may pandesal — lahat daw pwede kung “marunong ka lang mag-diskarte.”
Pero sa’n ka lulugar kung pati ang diskarte mo, tila minamaliit?
Noong 90s, kahit musmos alam kong napakarami naming handa noon sa hapag. Nariyan ang malalaking kawa na pinagprituhan ng mga baboy na sinanggutsa at talaga nga namang matatakot ka kapag ikaw ang naka toka noon sa pagluluto dahil isang tilamsik ng dagat-dagatang mantika sa kawa ay talaga nga namang iindahin mo ang sakit nito. Sa kusina naman ay may mga nagagayat ng spices sibuyas, kamatis, bawang, patatas, mga iba;t-ibang klaseng gulay at kung anu-ano pa. Doon naman sa aming garahe ay may naghahalukay ng ube. Ang ube ang isa sa nakakapagod na ihanda sapagkat kailangan ng malalakas na pwersa para ito haluin. Meron din nagpeprepare ng buko at macaroni salad, syempre si nanay ang nagluto ng aming spaghetti, mawawala ba naman sa aming mga bata ang aming paboritong spaghetti sa Pasko. Ako naman ang taga-alis ng balat ng mga hotdog at ako na rin ang taga-hiwa at taga hugas nito bago lagyan ng marshmallow para ihawin. Sa kabilang lamesa naman ng kusina ay tinitibayan ang pagtali sa malinamnam na morcon. Minsan kapag may kulang na ingredients ay pinapatakbo ako kila Aling Meding bilang runner ng mga kailangan na sangkap para sa mga lulutuin. Bukod pa sa ihahain para sa noche buena ang mga sandwiches na gawa naman sa dinurog na itlog, mayonaisse, cheese pimiento habang ang keso de bola ay naroon na sa lamesa pero hindi pa binubuksan ang nostalgiang pulang balot nito. Nakahanda na rin ang natatagong punch bowl ni tita para aming juice mamayang gabi. At wawawala ba naman ang Excellente ham na bili sa Quiapo? Alas tres ng hapon naman dumating ang order na lechon at nakahanda na rin ang pag-iihawan nito. Ang mga tito ko ang nagpaikot nito sa nagriringas na apoy. Sa pagkakatanda ko ganito ang nakagisnan kong hindi malilimutang Noche Buena ng mga Pilipino noong dekada nobenta. Mas ramdam ko dito yung pampaskong kanta ni Marco Sison na "Noche Buena". Kapag pinatugtog na yun ng tito ko sa aming stereo component ay parang napakasaya ng puso ko habang kumakain ng malamig na ice cream sa aming bintana.
Kay sigla ng gabi
Ang lahat ay kay saya
Nagluto ang ate ng manok na tinola
Sa bahay ng kuya ay mayro'ng lechonan pa
Ang bawat tahanan may handang iba't iba
Tayo na giliw magsalo na tayo
Mayro'n na tayong tinapay at keso
'Di ba Noche Buena sa gabing ito
At bukas ay araw ng Pasko
500 pesos budget for Noche Buena sabi ng DTI, palag ka ba?
Napakalaki ng pagkakaiba sa ngayon kasabay ng kalungkutan ng bawat Pilipino. Isang gabi, malamig ang hangin ngunit mainit ang usapan. Kumakalat ang saad: “₱500 lang, kakayanin na ang Noche Buena.” Pero teka—ano bang handa mo sa ₱500? Isang spaghetti? O ‘yung spaghetti na kasama ang karne, hotdog at keso? Sabi ng DTI, kung may “tamang diskarte,” kaya raw makabuo ng ham, spaghetti, macaroni salad, at pandesal—swak daw para sa isang maliit na pamilya. Oo, nakalista nga sa papel: ham (₱170), spaghetti noodles at sauce (humigit-kumulang ₱78.50), macaroni salad na binubuo ng macaroni, mayo, at cheese (₱152.44), fruit salad na may fruit cocktail at cream (₱98.25), at pandesal na nasa ₱27.75.
Pero kaibigan, iyon ba ang Noche Buena mo noon—yung kumpleto, pinaghahandaan, at tunay na bumabalot sa diwa ng Pasko? Hindi ba’t dati may kanin, may ulam na may gulay o karne, may dessert, inumin, at pagkain para sa mga bisita? At higit sa lahat, ang tunay na pulso ng Pasko: kasiyahan, pagkukunan, at pagmamahalan.
Bakit sa palagay ko ay masyadong exagerrated ang 500 pesos kasya na para sa maliit na Noche Buena?
Ayon sa pinakabagong “Noche Buena Price Guide” ng DTI, maraming item ang mas mahal ngayon—halimbawa, ham mula ₱170 hanggang ₱928.50; keso de bola nasa ₱210–₱445; cheese umaabot hanggang ₱310; at fruit cocktail hanggang ₱302.50. Kung pipili ka ng mga mas mahal o kahit mid-priced na produkto, mabilis na lalampas sa ₱500 ang isang simpleng “bundle.”
Marami ring komentaryong lumalabas—lalo na mula sa mga palengke—na kahit ang 1/4 kilo ng ham, minsan, nasa ₱500 na agad. May pag-aaral pa noong 2019 para sa “normal” na Noche Buena na nagsasabing ang average na gastos para sa buong handa ay nasa ₱2,294.90. Ibig sabihin, ang ₱500 ay halos isang cuarto lang ng tipikal na gastusin. At hindi pa doon nagtatapos: may dagdag pang gastos tulad ng bigas o kanin, pampalasa, mantika, gasul, itlog o gulay kung may ulam, at minsan pansit o sabaw kung tradisyonal—lahat ito hindi kasama sa DTI “bundle.” At syempre, kung may bisita, dagdag ulam at dagdag kanin na naman.
Marco Sison - Noche Buena
Ito ang karaniwang inihahanda para sa Noche Buena:
1. Main Dishes:
Ham
Fried chicken o roasted chicken
Pork/beef dish (asado, menudo, mechado)
Hotdog with marshmallows (pang-kids)
Lumpiang Shanghai
2. Pasta at Salads:
Spaghetti (noodles + sauce + hotdog + cheese)
Carbonara
Macaroni salad
Fruit salad
3. Tinapay at Palaman:
Ensaymada
Pandesal
Cheese spread or butter
4. Inumin at Panghimagas:
Soft drinks o juice
Leche flan
Biko, maja blanca, o sapin-sapin
5. Extras (pero essential):
Bigas
Mantika
Sibuyas, bawang, carrots, bell pepper
Asukal, toyo, paminta
Gasul
Kapag sinuma mo ang lahat — kahit tipid version pa —hindi aabot sa ₱500 ang totoong Pasko. Maliban na lang kung “display” lang ang Noche Buena, hindi pagkain.
Ang Pasko ay liwanag, hindi sermon, ang Pasko ay hapag, hindi bare minimum, ang Pasko ay saya, hindi survival mode. Kung sinasabi nilang kaya ang ₱500, sabihin nating kaya kapag pangarap lang, hindi kapag pang-araw-araw na laban. Sana dumating ang panahonna hindi na natin kailangang mamaluktot — hindi dahil humaba ang kumot, kundi dahil nawala na ang mga buwaya na matagal nang ngumangatngat sa kaban ng bayan na parang walang kabusugan.
At sana isang araw, ang Noche Buena ay maging hindi tanong kung kaya ba sa ganitong halaga lang, kundi rektang tanong: “Ano ang gusto mong ipagsaya ngayong Pasko?”
Bakit tayo ang pinagtitipiran at tinuturuan ng leksyon, kung sila mismo ay hindi maikulong ang tunay na salarin — ang mga magnanakaw sa gobyerno na siyang dahilan kung bakit tayo’y laging nakapamaluktot, taon-taon, tuwing Kapaskuhan? Hindi ba’t dapat ang mga halang ang bituka ang singilin, hindi ang mga taong nagsusumikap lang maghanda ng hapunang minsan lang sa isang taon?
Sa bawat sulok ng Pilipinas, bago pa man sumulpot ang mga modernong bus na may malamig na aircon, LED screen, at makinis na pintura, may nauna nang mga hari ng kalsada—ang mga bus liner ng dekada ’80 at ’90. Sila ang makukulay na higanteng sasakyang naghatid ng libo-libong alaala at kuwento sa kabila ng usok, trapiko, at init ng kalsada. At kung ikaw ay lumaki sa panahong iyon, tiyak na may isang alaala kang mahigpit pa ring nakakapit sa likod ng mga upuan na bus na iyong nasakyan.
Sa kanilang makislap na chrome, pasigaw na horn, at malambing na “Tabi po!” ng kundoktor, nabuo ang isang natatanging kulturang kalsada—isang mundong sa pagitan lamang ng terminal at destinasyon nagiging totoo ang simpleng mga pangarap. Sa mga lumang upuang kahoy o foam na unti-unting nalalanta, sa bintanang tint na may bakas ng kamay at alikabok ng nagdaan, humabi ang kwentong Pilipino: mula sa estudyanteng pauwi sa probinsya tuwing bakasyon, hanggang sa mga-OFW na kumakaway sa mga kaanak bago sumakay ng barko o eroplano. Ang bus liner noon ay hindi lang sasakyan; isa itong saksi sa sambayanang patuloy na naglalakbay.
Nariyan ang mga kakaibang kulay at disenyo—parang piyestang gumugulong sa kalsada—malalaking letra ng pangalan ng bus. At syempre, hindi mawawala ang pamosong soundtrack ng biyahe—ang tugtog na OPM, minus one, o simpleng katahimikan lang sa loob ng bus sa mga biyaheng madaling-araw. Sa mga nag-kinder hanggang college noong ’80s at ’90s, walang mas iconic na background music sa mahabang byahe kundi ang kaluskos ng plastic na kurtina, kalansing ng sukli ng kundoktor, at ang higop ng hangin kapag bumukas ang front door.
At sino bang makakalimot sa ritwal ng pagsakay? Yung mag-uunahan sa paboritong upuan kung sino ang gustong maupo sa tabi ng bintana o manatili sa gitna. yung kundoktor na may kakaibang talento—isang kamay sa hawak na tiketana, isang kamay sa barandilya, at isang paa sa hangin habang nakasabit sa may pintuan. Sila ang tunay na alon ng kalsada, gumagalaw na parang sayaw ng siguridad at bilis habang inuulit ang mga katagang, "Kayo po saan po bababa?", "Ito po ang sukli".
Kung tutuusin, ang mga bus liner ng ’80s at ’90s ay isang makulay na mosaik ng kulturang Pilipino—isang paalala ng panahong simple lamang ang buhay, pero mas malalim ang ugnayan. Panahon ng may usapan pero walang cellphone, ng may byahe pero walang GPS, ng may hintayan pero walang WiFi. Panahon na ang tanging kailangan mo lang ay pamasahe, kaunting pasensya, at tiwala sa drayber na kilalang-kilala ang bawat lubak ng EDSA, SLEX, NLEX, at mga kalsadang liblib sa probinsya.
Sa pagbubukas ng seryeng ito tungkol sa mga lumang bus liner ng Pilipinas, samahan ninyo akong balikan ang panahon ng mga gulong na umikot hindi lamang sa aspalto, kundi pati sa puso ng bawat Pilipinong naging pasahero nito. Tuklasin natin muli ang mga pangalang naghari sa kalsada, ang mga ruta’t lugar na nilakbay, ang kwentong-biyahe ng sambayanan, at ang mga alaalang mahirap hanapin sa panahon ng makabagong transportasyon.
Umupo ka, kaibigan. Iangat ang bintana ng alaala. Huminga nang malalim habang humaharurot pabalik ang nakaraan. Narito na muli ang mundong binuo ng lumang makina, lumang pintura, at lumang pangarap—na hanggang ngayon, patuloy pa ring bumibiyahe sa ating imahinasyon.
The Beatles - Ticket to Ride
Kung ang mga lumang bus liner ng Pilipinas ay mga alamat na gumugulong sa kalsada, ang Dangwa Tranco naman ang matandang haring umaakyat sa ulap at bumababa sa lambak—isang dambuhalang tagapaghatid ng buhay, gulay, at pangarap mula sa malamig na puso ng Cordillera hanggang sa nag-aalab na siyudad ng Maynila.
May kakaibang tula sa bawat pagdating ng Dangwa Tranco. Sa Baguio, para itong higanteng humihinga ng hamog, bumubuga ng hanging may halimuyak ng pino at lupa, at sa bawat andar ng makina’y tila umaawit ng kantang “sa bawat pag-ikot ng gulong, may panibagong pag-asa.” At pagdating nito sa Maynila, bitbit niya ang mga kwentong nakapulupot sa mga gulay na kaniyang karga: repolyo’t letsugas na nilalamig pa, carrots na tila bagong hinugot sa lupa, at mga ngiting iniwan ng magsasakang umaasang makarating sa merkado ang kanilang ani.
Hindi lamang pasahero ang dala ng Dangwa Tranco—dala niya ang tibok ng kabundukan. Sa mahabang biyahe nito, bawat kurbada ng Kennon Road ay parang taludtod, bawat liko sa Halsema ay isang tula, at bawat paghinto sa gilid ng bangin ay isang sandaling dasal. Sa loob naman ng bus, naroon ang kakaibang himig: ang pagngitngit ng kahong pinag-upuan, ang pagaspas ng kurtinang minahal ng hangin, at ang huni ng radyo na minsan ay nalulunod sa tunog ng preno.
Itinatag ang Dangwa Tranco ni Bado Dangwa noong 1928—isang munting pangarap na nagsimula sa iilang lumang sasakyang dumaraan sa rutang La Trinidad–Baguio. Mula sa simpleng pag-ikot ng gulong sa lamig ng kabundukan, unti-unti itong lumaki, lumawak, at naging haligi ng paglalakbay sa Cordillera.
Di naglaon, ang dating maliit na operasyon ay naging makapangyarihang tagapaghatid ng tao at kargamento—mula sa ulap ng kabundukan hanggang sa nagliliwanag na Maynila. At tulad ng bulaklak na dahan-dahang sumisibol, ang pangalang Dangwa ay naging alamat: hindi lamang bilang bus na umaakyat at bumababa sa bangin, kundi bilang pulso ng tanyag na pamilihan ng bulaklak sa Maynila—sapagkat sa bawat pagdating ng kanilang bus, dala nito ang bango at kulay ng hilagang lupain.
Sa paglipas ng panahon, ang Dangwa Tranco ay naging higit pa sa isang kumpanya—isa itong tulay ng kalakalan, alaala, at kagandahang mula sa kabundukan, na patuloy na naglalakbay patungo sa puso ng lungsod.
Kung ang mga bus liner ng Pilipinas ay mga bituin sa kalsadang walang katapusan, ang Philippine Rabbit naman ang munting kunehong matagal nang tumatakbo nang higit pa sa inaasahan—mabilis man sa pangalan, ngunit matiyaga, maalaga, at puno ng kasaysayan sa bawat biyahe.
Ang Philippine Rabbit ay hindi lamang bus; isa itong alamat na humuhuni sa hangin ng Gitnang Luzon. Sa bawat pag-arangkada mula Avenida hanggang Bulacan, Pampanga, Tarlac, o Pangasinan, dala niya ang mga pangarap ng mga umagang gigising pa lang, at mga gabing naghahanap ng ilaw sa gitna ng mahabang daan. Sa bawat preno’y may kwentong humihinga, at sa bawat ugong ng makina’y may alaala ng panahong hindi pa uso ang modernong terminal—kung saan ang simpleng karatula at malaking boses ng kundoktor ang iyong tanging gabay.
Naaalala ko pa ang mga panahon na kami naman ang bumibisita sa aming mga pinsan tuwing summer vacation sa aming paaralan. Ang lagi kong natatandaan ay sumasakay kami ng Philippine Rabbit o di kaya ay Baliuag Transit kapag pumapasyal kami sa probinsiya ng Baliuag. That was early 90s.
Itinatag ang Philippine Rabbit noong 1946 nina Ricardo de Lara Paras at Florencio Buan—sa panahong ang bansa’y bagong-bangon mula sa abo ng digmaan. Sa simula, mga lumang trak ng U.S. Army ang kanilang ginamit, nagdadala ng bigas, mais, at pag-asa sa mga kalsadang muli pa lang natutunang huminga. Ngunit gaya ng lahat ng pangarap na isinilang sa hirap, hindi naglaon ay naging bus line rin ito para sa tao—nagbukas ng pinto para sa mga pasaherong naghahanap ng daan, kaya pormal na isinilang ang kumpanyang magiging alamat sa hilagang ruta.
Pinangalanan itong Rabbit—dahil tulad ng kuneho, mabilis, magaan, at handang tumakbo saan man tawagin ng pangangailangan. Ang una nitong ruta: mula Moncada, Tarlac pa-Manila, Divisoria—isang hiblang nag-uugnay sa palay ng hilaga at sa puso ng kalakalan ng Maynila. At habang umuusad ang panahon, ang Philippine Rabbit ay naging tunay na Hari ng Kalsada sa Northern Luzon, pinapangunahan ang mga umaga at gabi ng libo-libong biyahero.
Ang Pantranco ay hindi lang bus; isa itong puso ng Luzon na lumalarga mula Maynila hanggang Pangasinan, Tarlac at Cagayan, isang haligi ng paglalakbay noong panahong ang biyahe ay hindi lamang paraan ng pagdating, kundi pakikipagsapalaran. Ang katawan ng bus ay naghahalong kulay pula at dilaw na pintura. Di man magkasundo ang kulay sa history ng pulitika sa Pilipinas ngunit pinagbukload ang mga tao para makarating ng mapayapa sa kanilang paroroonan.
Kapag dumaraan ang Pantranco sa highway, para itong hanging may dalang pag-asa, humahaplos sa mga bayan at barangay na ilang dekada nitong pinagsilbihan. Sa loob ng bus, may himig ng lumang radyo at mga kuwentong umaabot mula Aparri hanggang Avenida. Minsan, ang tunog ng makina nito’y parang tibok ng lupa—paalala na ang Pilipinas ay bansa ng mga naglalakbay at nagbabalik.
Itinatag noong 1917, ang Pantranco ay hindi lamang bus company—isa itong alamat na bumagtas sa kasaysayan ng Pilipinas, isang tulay na nagdurugtong sa Maynila at sa malalawak na lupain ng Hilagang Luzon. Sa likod ng pangalan nito ay ang mga unang Amerikanong nagtatag, mga negosyanteng unang naglatag ng gulong sa kalsadang noo’y bata pa, at mga pangarap na nagsimulang umikot sa bawat byahe.
Pagkaraan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, lalo pang lumago ang Pantranco—parang punong muling tumubo sa lupaing sugatan. Isa-isang idinugtong dito ang iba’t ibang kompanya, binuo ang malawak na hanay ng ruta, at itinayo ang isang pangunahing terminal sa Maynila—isang buhay na entabladong pinagtagpo ang libo-libong paa, bagaheng puno ng kwento, at pag-asang naghahanap ng direksyon.
Kung ang mga lumang bus liner sa Pilipinas ay mga kuwentong hinabi sa alikabok ng kalsada, ang Mapalad Linernaman ang tila payapang panalangin na gumulong sa mga bayan ng Luzon—isang basbas na dumaraan sa umaga’t gabi, naghahatid ng biyaya sa bawat pasaherong umaasa sa pagdating nito. Old Mapalad Liner bus routes included Ayala–Biñan, Bautista, Buendia, and Rustan.
Sa pangalang “Mapalad,” may nakaukit nang pangako—na ang bawat sakay ay kasama sa kabutihang hatid ng biyahe.
Ang Mapalad Liner ay hindi kasing-ingay ng mga dambuhalang kumpanya; hindi ito lumalaban ng hiyawan sa ruta o nagmamataas sa pintura. Ngunit doon nakatago ang kagandahan nito—sa kanyang payak na anyo, sa marangal na serbisyo, at sa himing dala ng lumang makina na tila umaawit ng dasal sa bawat liko ng kalsada. Sa mga bintanang pinagdaanan ng hangin at araw, naroon ang mga kwentong iniwan ng mga magbabalik-probinsya, estudyanteng uuwi sa yakap ng pamilya, at manggagawang humahanap ng pahinga sa dulo ng biyahe.
During our Field trip in the 90s, Mapalad liner was our official bus. Hindi nga lang talaga ganun kaganda ang experience kay Mapalad liner sapagkat hindi pala siya aircon, di kagandahan ang mga upuan dahil masakit sa likod ang kahoy at ang buga ng usok ng tambutso ay parang si Yosi Kadiri ang buga ng maitim na usok. Si Yosi Kadiri ang karakter na binuo ng namayapang DOH Secretary na si Juan Flavier bilang campaign sa pag-iwas sa sigarilyo.
Ang kasaysayan nito’y parang pahinang punit-punit, ngunit ang pinakamalinaw na hibla ay mula sa isang business case study tungkol sa E.M. Mapalad at sa mismong kumpanya. Dito inilalarawan ang talino, sipag, at sigasig ng negosyanteng nagtaguyod sa Mapalad Liner—ngunit tulad ng maraming alamat sa negosyo, dumating din ang dapithapon. Sa kabila ng husay ng nagtatag, humantong ang kumpanya sa pagbagsak, at tuluyang naglaho ang gulong nitong minsang umikot sa mga kalsada ng Luzon.
Ngunit sa paglipas ng taon, nananatili ang Mapalad Liner bilang isang kuwentong may munting kirot—isang samyo ng nakaraan, isang bus na dumaan saglit sa kasaysayan, at isang paalala na kahit ang pinakamatalinong kamay ng tao ay minsang hindi sapat laban sa bugso ng panahon. Sa lumang pangalang “Mapalad,” may nakatagong tula tungkol sa pag-asa, pagsusumikap, at sa marahang paglalayag tungo sa di-maiiwasang pagtatapos.
Kung ang mga bus ng Pilipinas ay mga sagisag ng paglalakbay at pananampalataya, ang Maria de Leonay tila abanikong puti ng Birhen na gumuguhit ng biyaya sa kalsada—isang bus line na nagdadala ng mga pangarap at panalangin mula Maynila patungong Hilaga, lalo na’t kilala sa madalas nitong pagdalaw sa dambana ng Our Lady of Manaoag.
Sa pangalan pa lamang, Maria de Leon—may huni ng dangal at paglingap. Parang bigkas ng matandang panalangin sa madaling araw, mahina ngunit matatag.
Minsan itong nakita sa EDSA at España na parang puting ibong naglalakbay, bitbit ang pag-asa ng mga deboto, mangangalakal, at mga pamilyang sabik makauwi. Sa loob ng bus, maririnig mo ang humahaplos na ugong ng makina, tila tinutugtog ang musika ng kapayapaan. Sa labas naman, dumadaan ang tanawin: simbahan, tindahan, bukirin—mga lugar na saksing-saksi sa tahimik na pag-inog ng buhay hanggang sa probinsiya ng Ilocos.
Itinatag noong 1938 ni Maria De Leon-Dimaya ang Maria de Leon Bus Line, nagsimula sa dalawang simpleng bus na puno ng pangarap, naglalakbay mula Maynila patungo sa malalawak na bayan ng Ilocos Region. Sa bawat pag-ikot ng gulong noon, dala nito ang pangarap ni Maria na maghatid ng koneksyon, serbisyo, at pag-asa sa mga pamilyang naghahanap ng daan pauwi o patungo sa bagong simula.
Ngayon, kilala na bilang Maria De Leon Transportation Inc., nananatiling buhay at masigla ang negosyo—isang pamilyang pamana na pinangangalagaan ng kanyang mga anak, sina Elias at Vicky Dimaya. Patuloy nilang pinananatili ang matibay na pundasyon ng kanilang ina, habang ipinapaikot ang mga gulong sa kalsada ng NCR at Ilocos, nag-uugnay ng lungsod at lalawigan, ng kasaysayan at modernong panahon.
Ang G Liner ay hindi ang pinakamaputik o pinakamakintab na bus sa lansangan, ngunit may kakaibang sigla sa kanyang simpleng serbisyo. Sa bawat preno at pag-arangkada, maririnig mo ang himig ng makina na tila awit ng pagkakaisa—nagbubuklod sa mga pasaherong estudyante, manggagawa, at pamilyang naghahanap ng pag-asa sa bawat byahe.
Sa mga ruta nito—mula Quezon City hanggang Cavite, Laguna, at Batangas—makikita mo ang mga tanawin ng buhay: palayan, kabundukan, kalsadang may trapiko, at ilaw ng siyudad. Sa loob, may halong huni ng radyo, kwentuhan ng mga pasahero, at pagaspas ng hangin sa bintanang bukas—isang payak ngunit kumpletong sinfonya ng pang-araw-araw na paglalakbay.
At bagama’t moderno na ang mundo ng transportasyon, nananatiling matatag ang pangalan ng G Liner—isang bus line na tahimik ngunit maaasahan, isang kaagapay sa bawat pasahero, at isang paalala na sa bawat pag-ikot ng gulong, may kwento at pag-asa sa bawat daang tinatahak.
Itinatag noong Enero 1, 1956, ang G Liner, na opisyal na kilala bilang De Guia Enterprises, Inc., ay isa sa pinakamatandang city bus company sa Metro Manila. Sa bawat pag-ikot ng gulong nito, nagiging tulay ang G Liner sa pagitan ng Rizal—mga bayan ng Taytay at Cainta—at ng pusod ng Maynila, ang Quiapo, kung saan nagtatagpo ang kasaysayan, kalakalan, at buhay ng mga naglalakbay.
Ang pangalan pa lamang, Baliwag, ay may dalang alaala ng kasaysayan—isang simbolo ng paglalakbay, pagtitiyaga, at serbisyong matagal nang pinagmamalaki. Sa loob ng bus, maririnig mo ang halakhak ng estudyante, bulong ng magbabalik-probinsya, at sigaw ng kundoktor—isang payak ngunit masiglang sinfonya ng pang-araw-araw na buhay. Sa labas naman, dumarating ang tanawin ng bukirin, kabundukan, at masiglang kalsada ng Central Luzon, bawat isa’y bahagi ng kwento ng biyahero.
Sa mahabang ruta nito, mula Monumento hanggang San Fernando, Balanga, o Cabanatuan, ang Baliwag Transit ay higit pa sa sasakyan—ito’y matibay na kaagapay sa bawat paglalakbay, tahimik man ngunit maaasahan. Parang tulay sa pagitan ng lungsod at probinsya, ng kasalukuyan at alaala, ng pangarap at pag-asa.
Itinatag noong dekada 1960 ng Doña Maria Victoria Santiago Vda. de Tengco ang Baliwag Transit, Inc., isang bus company na nagmula sa simpleng pangarap at sa dating negosyo ng may-ari—isang tindahan ng sumbrero na ngayo’y naging inspirasyon sa logo ng kumpanya. Mula sa munting sole proprietorship, unti-unting lumago ang kumpanya, nakamit ang Certificate of Public Convenience noong 1954, at pormal na naitatag bilang korporasyon noong 1968.
Ngayon, ang Baliwag Transit ay isa sa mga pangunahing bus company sa Pilipinas, tahimik ngunit matatag na naglilingkod sa mga ruta sa Luzon. Pinamamahalaan ito ng mga tagapagmana ni Doña Maria Victoria, na patuloy na pinananatili ang diwa at dedikasyon ng kanilang ina—isang pamana ng serbisyo, tiyaga, at pananagumpay.
Ang Victory Liner ay isang maliwanag na tala sa gabi—matatag, maaasahan, at gabay ng bawat biyahero mula Metro Manila patungo sa puso ng Pangasinan, Tarlac, Baguio, at iba pang bayan sa Hilagang Luzon. Sa bawat pag-arangkada ng kanyang makapangyarihang makina, dala nito ang pulso ng mga bayan, ang sigaw ng palengke, at ang pag-asa ng mga naglalakbay.
Hindi lamang bus ang Victory Liner; ito ay haligi ng koneksyon, isang tulay sa pagitan ng lungsod at probinsya, ng pangarap at realidad. Sa loob ng bus, maririnig ang halakhak ng mga estudyante, bulong ng mga magbabalik-probinsya, at pagaspas ng hangin sa bintanang bukas—isang payak ngunit masiglang sinfonya ng buhay. Sa labas, dumarating ang tanawin ng kabundukan, palayan, at kalsadang humahaplos sa puso ng bawat biyahero.
Mula sa Monumento hanggang Baguio, Cabanatuan, o San Fernando, ang Victory Liner ay patuloy na naglilingkod bilang matibay na kaagapay sa bawat paglalakbay.
Nagsimula ang Victory Liner noong 1945, sa kamay ng mekanikong si Jose I. Hernandez, na nagbuo ng isang bus mula sa mga labi ng iniwang sasakyan ng U.S. Army. Mula sa simpleng pangarap at matiyagang pag-aayos ng bakal at gulong, inilunsad niya ang kauna-unahang ruta ng Manila–Olongapo noong Oktubre 15, 1945—isang maliit na hakbang na magbubukas ng daan sa malaking alamat.
Mula sa munting simula, ang Victory Liner ay lumago, naging isa sa pinakamalalaking bus transport groups sa Pilipinas, naglilingkod sa mga pangunahing lungsod at bayan ng Hilaga at Gitnang Luzon. Sa paglipas ng dekada, nagpakilala ito ng mga inobasyon—mula sa deluxe-class buses hanggang sa onboard Wi-Fi—pinapadali at pinapasaya ang paglalakbay ng bawat pasahero.
Ang pamana ng kumpanya ay ipinasa sa anak ng nagtatag, si Johnny Hernandez, na nagpatuloy sa matatag at maaasahang serbisyo na nagsimula sa maliit na bus na gawa sa kalawang at pangarap. Ang Victory Liner ay hindi lamang bus; ito ay tula ng tiyaga, inobasyon, at pangarap, isang alamat na patuloy na gumugulong sa bawat kalsada ng Luzon, dala ang kasaysayan at pag-asa sa bawat biyahero.
At sa pagtatapos ng paglalakbay na ito sa mundo ng mga lumang bus liner ng Pilipinas, ating nasilayan ang mga gulong na hindi lamang nagdadala ng tao, kundi nagdadala rin ng kwento, pangarap, at alaala. Mula sa maagang umaga ng Taytay at Cainta, hanggang sa malamig na bundok ng Baguio at malalawak na kapatagan ng Ilocos, bawat bus—Mabuhay man o naglaho na sa kasaysayan—ay may sariling himig, sariling tula, at sariling pusong gumugulong sa kalsada.
Ang mga pangalan ng Dangwa Tranco, Philippine Rabbit, Pantranco, Mapalad Liner, Maria de Leon, G Liner, Baliwag Transit, at Victory Liner ay hindi lamang tatak sa metal at pintura. Sila ay alaala ng panahon, ng sipag at tiyaga ng mga nagtatag, ng saya at pag-asa ng mga pasahero, at ng walang-hanggang kwento ng paglalakbay sa bawat kanto ng Luzon.
Sa dulo ng bawat ruta, sa likod ng bawat bintana, ang lumang gulong ay patuloy na humuhuni: “Sa bawat biyahe, may alaala. Sa bawat pagdating, may pag-asa.”
Dito nagtatapos ang ating munting paglalakbay sa nakaraan, ngunit ang mga kwento ng mga lumang bus liner ay mananatiling gumugulong sa ating alaala, gaya ng gulong sa walang-hanggang kalsada ng Pilipinas.
.jpg)
.png)
